Σύντομη επισκόπηση του καρκίνου του δέρματος
Ο καρκίνος δέρματος είναι ο πιο συχνός καρκίνος που υπάρχει. Ευτυχώς, το ότι το δέρμα δεν είναι ένα εσωτερικό όργανο αλλά προσβάσιμο και εύκολο στην επισκόπηση και τον έλεγχο, μας επιτρέπει την έγκαιρη ανίχνευση του, όσο ακόμα ο καρκίνος είναι μικρός σε μέγεθος και συνεπώς πιο εύκολος στην αντιμετώπιση, αλλά και πριν προλάβει να δώσει μεταστάσεις. Για το λόγο αυτό ο καρκίνος δέρματος έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά ίασης και θεραπείας από οποιονδήποτε καρκίνο.
Οι τρείς κύριες κατηγορίες καρκίνου του δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το μελάνωμα. Οι τρείς αυτοί καρκίνοι άρχονται από μεταλλάξεις σε διαφορετικά είδη κυττάρων της επιδερμίδας, στα κύτταρα της βασικής στιβάδας, του πλακώδους επιθηλίου και των μελανοκυττάρων αντίστοιχα.
Συμπτώματα καρκίνου του δέρματος
Αν και δεν υπάρχει κάποιο απλό κοινό χαρακτηριστικό του καρκίνου του δέρματος, οποιαδήποτε νέα εμφάνιση βλάβης στο δέρμα ή αλλαγής σε μια υπάρχουσα βλάβη ή ελιά στο σώμα μας πρέπει να μας κινητοποιήσει να την ελέγξουμε καθώς ενδέχεται να έχει προκληθεί από κάποια μετάλλαξη και να έχει οδηγήσει σε καρκινική εξαλλαγή. Είναι καθοριστικής σημασίας λοιπόν τόσο η αυτοεξέταση όσο και η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής φροντίδας εάν παρατηρηθούν αλλαγές.
Ακόμα καλύτερος βέβαια είναι ο τακτικός ετήσιος έλεγχος όλων μας από ειδικό Δερματολόγο με εμπειρία στη Δερματοσκόπηση. Άτομα με ιστορικό καρκίνου δέρματος και οι συγγενείς τους οφείλουν να κάνουν μάλιστα χαρτογράφηση των σπίλων και των δερματικών βλαβών τους. Σε γενικές γραμμές, οι ασθενείς που προσέρχονται για εξέταση περιγράφουν στο ιστορικό τους ότι έχουν μια πληγή που δεν κλείνει ή ότι είδαν να αλλάζει χρώμα ή σχήμα μια ελιά τους.
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Όπως κάθε καρκίνος έτσι και ο καρκίνος δέρματος προκαλείται από μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό των κυττάρων που οδηγεί στον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους και στη εισχώρηση και διήθηση γειτονικών, αλλά και πιο απομακρυσμένων ιστών όπως λεμφαδένων, με τη μορφή μεταστάσεων. Τα αίτια για αυτές τις μεταλλάξεις είναι γενετικά και περιβαλλοντικά. Σε γενετικό επίπεδο, έχει βρεθεί ότι υπάρχει κληρονομικότητα στην προδιάθεση για εμφάνιση καρκίνου δέρματος και αυτή η γνώση είναι καθοριστική ειδικά στην περίπτωση του μελανώματος, καθώς όλοι οι συγγενείς πρώτου βαθμού ενός ασθενούς με μελάνωμα πρέπει να κάνουν ετήσια τακτική χαρτογράφηση, καθώς έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος και αυτοί.
Στα περιβαλλοντικά αίτια, με διαφορά ο πιο κύριος παράγοντας που οδηγεί σε μεταλλάξεις είναι η ηλιακή υπεριώδης ακτινοβολία. Μάλιστα η χρήση των κρεβατιών μαυρίσματος (tanning beds) και αυτή αυξάνει την πιθανότητα καρκινογένεσης.
Άλλοι παράγοντες είναι το κάπνισμα, η έκθεση σε ακτινοβολία (ακτινοθεραπεία), η λήψη ανοσοκατασταλτικών και ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων και η έκθεση σε ιούς όπως ο HPV. Στην τελευταία περίπτωση αναφερόμαστε κυρίως στην εμφάνιση ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων σε περιοχές με γιγάντια κονδυλώματα και σε ειδικές περιπτώσεις καρκίνου των βλεννογόνων.
Το ανοιχτόχρωμο δέρμα σε συνδυασμό με την χρόνια έκθεση στον ήλιο ειδικά της ώρες της πιο έντονης ακτινοβολίας, το ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων, η ύπαρξη προσωπικού και οικογενειακού ιστορικού καρκίνου του δέρματος, καθώς και η ύπαρξη πολλών άτυπων σπίλων στον ασθενή και την οικογενειά του είναι οι πιο συχνοί παράγοντες αύξησης του κινδυνου.
Τύποι καρκίνου του δέρματος
Ο πιο συχνός καρκίνος δέρματος και ο πιο συχνός καρκίνος συνολικά είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα ή αλλιώς επιθηλίωμα. Έχει διάφορες μορφές, από μια εξέλκωση, που συχνά συγχέεται με ένα χτύπημα που δεν κλείνει, μέχρι ένα μικρό εξογκωματάκι. Εμφανίζεται σε ηλιοεκτεθειμένες συνήθως περιοχές όπου υπάρχει τριχοφυία. Μάλιστα θεωρείται ότι άρχεται από κύτταρα της ρίζας της τρίχας. Καθοριστική είναι η χρόνια συσσωρευμένη έκθεση στον ήλιο και ευτυχώς μεγαλώνει αργά. Για να δώσει μεταστάσεις πρέπει να παραμεληθεί πάρα πολύ, όμως κάποιες μορφές του μπορεί να εισβάλλουν σε κάποιο γειτονικό νευράκι και να 'ταξιδέψουν' μέσα σε αυτό μεταπηδώντας πιο πέρα στο δέρμα. Πολύ συχνά εμφανίζεται στο πρόσωπο και ειδικά στη μύτη και γι' αυτό το λόγο πέρα από τη σωστή διάγνωση, η πλήρης αφαίρεσή του με υγιή όρια απαιτεί γνώση και εμπειρία ώστε να μη 'φοβίζει' το έλλειμα που θα δημιουργηθεί και να κλείσει με ωραίο αισθητικό αποτέλεσμα.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα
Ένας δεύτερος καρκίνος δέρματος είναι το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα το οποίο άρχεται από κύτταρα της επιδερμίδας. Πάλι η έκθεση στον ήλιο είναι καθοριστική και μπορεί να εμφανιστεί σε όλο το σώμα και στο πρόσωπο, όμως ο τύπος αυτός καρκίνου είναι χαρακτηριστικός των βλεννογόνων (π.χ. στο κάτω χείλος). Επίσης μπορεί να εμφανιστεί πάνω σε προϋπάρχουσα ουλή ή σε περιοχή που έχει υποστεί ακτινοβολία. Ο καρκίνος αυτός είναι πιο επιθετικός από το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και μπορεί να δώσει μετάσταση σε λεμφαδένες, ειδικά αν παραμεληθεί. Το μέγεθος της βλάβης και η ιστολογική του διαφοροποίηση (φαίνεται στη βιοψία) είναι για αυτό το λόγο καθοριστικά στα όρια που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη δερματοχειρουργική αφαίρεση, ενώ σε μεγάλες βλάβες μπορεί να χρειαστεί και απεικονιστικός προεγχειρητικός έλεγχος.
Μια συχνή πρόδρομη βλάβη που κάποιες φορές εξελίσσεται σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι η ακτινική υπερκεράτωση που συχνότερα εμφανίζεται στο πρόσωπο και ειδικά σε φαλακρά κεφάλια. Παλαιότερα θεωρούνταν προκαρκινικές βλάβες, ενώ κάποιοι τώρα το θεωρούν καρκίνο in situ, αρχόμενο δηλαδή και περιορισμένο μέσα στην επιδερμίδα. Οι βλάβες αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν και με άλλους μη χειρουργικούς τρόπους αν κριθεί κατάλληλο μετά από δερματολογική εξέταση.
Μελάνωμα
Ο τρίτος καρκίνος δέρματος στον οποίο θα αναφερθούμε είναι το μελάνωμα. Είναι ο σοβαρότερος από τους τρείς και ευτυχώς λιγότερο συχνός, όμως όχι τόσο σπάνιος ώστε να μην μας απασχολεί κάθε χρόνο. Το γεγονός ότι μπορεί να οδηγήσει σε μετάσταση και ακόμα και σε θάνατο υπογραμμίζουν τη καθοριστική σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και έγκαιρης αφαίρεσης που φέρνει θεραπεία σε ποσοστό άνω του 90%. Κάθε χρόνο ακούγονται διάφορα για το ποιες 'ελιές' είναι επικίνδυνες αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι συμβουλές αυτές είναι χρήσιμες μόνο ως ευαισθητοποίηση του κοινού καθώς η ορθή διάγνωση δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση ακόμα και από συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων, ειδικά σε αρχόμενες βλάβες που είναι και ο στόχος. Γι΄αυτό απαιτείται ειδικευμένη δερματολογική εξέταση. Ακόμα πιο δύσκολο είναι κάποιες φορές να καθησυχάσεις έναν ασθενή που έχει τρομοκρατηθεί και να αποτρέψεις την αφαίρεση μιας βλάβης που δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί για ιατρικούς λόγους.
Η μόνη ασφαλής συμβουλή που μπορούμε να δώσουμε πέρα από την αναγκαιότητα μιας προληπτικής εξέτασης και σε κάποιες περιπτώσεις καθορισμού επανελέγχων, είναι να προσέλθει ο ασθενής στο δερματολόγο του αν δει κάποια αλλαγή σε κάποια 'ελιά'.
Θεραπεία από τους δερματολόγους
Ό ρόλος του Δερματολόγου στην ορθή διάγνωση και στην κατάλληλη αντιμετώπιση του καρκίνου του Δέρματος είναι καθοριστικός. Τόσο για την αποτροπή αναίτιων αφαιρέσεων, όσο και για την πλέον έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση καρκινικών βλαβών με τα σωστά κλινιοκά όρια αφαίρεσης. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η χειρουργική αφαίρεση αποτελεί τον χρυσό κανόνα, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούμε να συζητήσουμε και να συναποφασίσουμε αν αξίζει να χρησιμοποιηθεί κάποια άλλη μέθοδος, όπως η εφαρμογή ανοσοθεραπευτικής κρέμας, η καταστροφή με κρυοθεραπεία ή laser ή και ο συνδυασμός της κρέμας με την κρυοθεραπεία.
Στο ιατρείο μας αν και έχουμε εμπειρία αντιμετώπισης με τις μεθόδους αυτές, γενικά προτιμάμε την χειρουργική αφαίρεση γιατί αυτή επιτρέπει τόσο την ταυτοποίηση της βλάβης ιστολογικά όσο και τον έλεγχο των ορίων της αφαίρεσης, καθώς και την αναγνώριση κινδύνων που αυξάνουν την πιθανότητα υποτροπής π.χ. η διήθηση κάποιου νεύρου. Αντίθετα, στις προκαρκινικές βλάβες τύπου ακτινικών υπερκερατώσεων μπορεί να γίνει μια μη χειρουργική θεραπεία πεδίου με ορισμένες κρέμες ή εφαρμογή laser, peeling και άλλων επιφανειακών καταστροφικών μεθόδων που οδηγούν στην ανάπλαση.
Μάλιστα στο ιατρείο μας έχουμε και εξειδικευμένα laser που έχει αποδειχθεί στην παγκόσμια βιβλιογραφία οτι μπορεί να μειώσουν σημαντικά (στο μισό) την πιθανότητα εμφάνισης δεύτερου καρκίνου δέρματος σε έναν ασθενή που έχει ήδη εμφανίσει μια τέτοια βλάβη. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί αυτοί οι ασθενείς έχουν αυξημένες πιθανότητες δεύτερης ανεξάρτητης εμφάνισης (όχι μετάστασης ή υποτροπής). Παράλληλα η εφαρμογή αυτών των laser οδηγεί σε ανάπλαση και ανανέωση του δέρματος, μια και ουσιαστικά δημιουργήθηκαν ως εργαλείο αντιγήρανσης! Το τερπνόν μετά του ωφελίμου λοιπόν.
Χειρουργική αφαίρεση καρκίνου δέρματος
Απαιτείται νοσοκομείο για την αφαίρεση ενός καρκίνου δέρματος;
Όχι. Εδώ και πάρα πολλά χρονιά τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα οι αφαιρέσεις τέτοιων βλαβών λαμβάνουν χωρά σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους ιατρείων. Δεν απαιτείται νοσηλεία και αποφεύγουμε τον κίνδυνο νοσοκομειακών μολύνσεων και τα επιπλέον κόστη. Σε περίπτωση που η ασφαλιστική σας απαιτεί η επέμβαση να γίνει σε κάποιο νοσοκομείο, επικοινωνήστε μαζί μας πρώτα.
Πρέπει να σταματήσω κάποια από τα χάπια μου πριν την επέμβαση;
Η σύντομη απάντηση είναι όχι. Αν λαμβάνετε χάπια που κάνουν το αίμα σας πιο λεπτόρρευστο π.χ. Ασπιρίνη, Salospir, Plavix, Sintrom αυτό θα αυξήσει λίγο το χρόνο της επέμβασης καθώς θα υπάρξουν μικροαιμορραγίες κατά τη διάρκειά της. Λαμβάνουμε κάθε δυνατό μετρό ώστε να το αντιμετωπίσουμε, τόσο πριν την επέμβαση, με την επιλογή της κατάλληλης σύστασης τοπικής αναισθησίας όσο και κατά τη διάρκεια της επέμβασης, με διάφορους τρόπους. Οποιοδήποτε σκεύασμα λαμβάνετε ως θεραπεία πρέπει να το συνεχίσετε. Μόνο αν λαμβάνετε κάτι προφυλακτικά, χωρίς προηγούμενο ιστορικό συμβατός και μετά από σύμφωνη γνώμη του θεράποντος ιατρού μπορείτε να διακόψετε κάποιο χάπι.
Θα πονέσω κατά τη διάρκεια της επέμβασης ή μετά;
Όχι. Μετά από το πρώτο τσίμπημα και το τσούξιμο της τοπικής αναισθησίας, διάρκειας 3 δευτερολέπτων, δεν θα νιώσετε καθόλου πόνο κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Μετά την πάροδο της τοπικής αναισθησίας, η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών δεν πονούν και δεν λαμβάνουν αναλγητικά. Σε περιπτώσεις μεγάλων επεμβάσεων, μπορεί να νιώσετε ένα μικρό τράβηγμα στο σημείο και προτείνουμε τη λήψη Depon για μια – δυο μέρες. Το θέμα του πόνου πραγματικά δεν χρειάζεται να σας απασχολεί.
Τι θα συμβεί μετά την επέμβαση;
Μετά την επέμβαση, το ογκίδιο δέρματος θα σταλεί για ιστολογική εξέταση (βιοψία) ώστε να έχουμε την οριστική διάγνωση και να επιβεβαιώσουμε ότι έχει αφαιρεθεί πλήρως.. Δυο μέρες μετά την επέμβαση, προτείνουμε να έρθετε στο ιατρείο μας για αλλαγή της τομής, οπού καθαρίζουμε το τραύμα και το ξανακλείνουμε. Τα ράμματα αφαιρούνται τουλάχιστον μετά από μια εβδομάδα, ανάλογα την περιοχή από την οποία αφαιρέσαμε το ογκίδιο.
