Τι είναι η ακμή;
H ακμή και οι παθήσεις που θα χαρακτηρίζαμε ακμοειδή εξανθήματα δεν είναι απλά σπυράκια στο πρόσωπο! Η ακμή εφήβων μπορεί να έχει σημαντική ψυχολογική επίπτωση σε μια τρυφερή ηλικία με πολλές αλλαγές. Επίσης η ακμή ενηλίκων συχνά προκαλεί ταλαιπωρία σε ηλικίες που οι περισσότεροι δεν αντιμετωπίζουν πια τέτοια προβλήματα και επίσης μπορεί να έχει άσχημες ψυχολογικές επιπτώσεις. Τέλος πέραν της επίδρασης στο παρόν, δυστυχώς η παθήσεις αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε μόνιμα σημάδια ακμής με επιπτώσεις και στο μέλλον.
Ποια τα αίτια;
Η ακμή είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, που συνήθως ξεκινά στην εφηβεία και εξαρτάται από τα ανδρογόνα. Τη βρίσκουμε σε περιοχές πλούσιες σε σμηγματογόνους αδένες και χαρακτηρίζεται από σμηγματόρροια, φαγέσωρες (μπιμπίκια), βλατίδες, φλύκταινες και κύστεις. Πέραν της αυξημένης παραγωγής σμήγματος λόγω ανδρογόνων, υπάρχει και ένα φλεγμονώδες στοιχείο όπου επηρεάζεται σημαντικά από τον αριθμό και το είδος των μικροβίων που έχουμε στο δέρμα μας. Έτσι η ύπαρξη ορισμένων μικροβίων φαίνεται να σχετίζεται με πιο έντονη φλεγμονή. Παράλληλα, εάν ο ασθενής πειράζει τα σπυράκια του/της τότε μπορεί να τα επιμολύνει και να έχει ακόμα χειρότερες επιπτώσεις.
Σε ποια ηλικία εμφανίζεται;
H ακμή εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία, με αυτόματη ίαση στην νεαρή ενήλικο ζωή. Παρόλα αυτά σε κάποιες περιπτώσεις το πρόβλημα παραμένει έως και μέσα στην 4η δεκαετία της ζωής. Ακόμα πιο παράδοξο είναι πως υπάρχουν άτομα που ενώ δεν είχαν ακμή στην εφηβεία τους, εμφανίζουν ακμοειδή εξανθήματα μετά τη 2η δεκαετία της ζωής. Στις ακμές ενηλίκων, η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ακμή είναι πιο συχνή στις ανεπτυγμένες χώρες παρά στις αναπτυσσόμενες
Ακμή Εφήβων
Η εφηβική ακμή ή κοινή ακμή είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα με ιδιάζουσα βαρύτητα καθώς λαμβάνει χώρα τη στιγμή ακριβώς που το άτομο αρχίζει να ασχολείται πιο συνειδητά με την εμφάνισή του, θέλοντας να είναι αρεστό στο άλλο φύλο και να εδραιώσει την αυτοπεποίθησή του. Η αύξηση των ορμονών επιδρά στους σμηγματογόνους αδένες και μπορεί να οδηγήσει σε μια εικόνα που επηρεάζει τον ψυχισμό του εφήβου, ο οποίος στην περίοδο εκείνη της ζωής του αντιμετωπίζει επίσης σειρά εξετάσεων σημαντικών για το μέλλον του.
Ο στόχος της θεραπείας είναι να έχουμε αποτελέσματα με τον πιο ήπιο δυνατόν τρόπο και όσο πιο σύντομα γίνεται, ώστε να αντιμετωπιστούν οι εξάρσεις και να αποφευχθεί η δημιουργία σημαδιών (ουλών) που μένουν και στην ενήλικο ζωή και έχουν κόστος για την αντιμετώπισή τους. Πάντα λαμβάνουμε υπόψιν ότι ο οργανισμός αυτός ακόμα αναπτύσσεται και ποτέ δεν υποτιμούμε την βαρύτητα που έχει αυτό το πρόβλημα σε ένα νεαρό άτομο.
Η περίοδος πριν από τις πανελλήνιες εξετάσεις δυστυχώς συνδυάζεται πολύ συχνά με εξάρσεις και ως ‘δια μαγείας’ βελτίωση μετά την τέλεσή τους.
Ακμή ενηλίκων
Πολλές φορές και στην ενήλικο ζωή ορισμένα άτομα ταλαιπωρούνται από ακμοειδή εξανθήματα που θυμίζουν αλλά ουσιαστικά δεν είναι σαν την κοινή ακμή. Η αντιμετώπιση είναι το εύκολο μέρος του προβλήματος, καθώς το ζητούμενο είναι η αποφυγή υποτροπών - και όχι η λύση δεν είναι η συνεχής χορήγηση βαριών θεραπειών. Κάποιες φορές υπάρχουν ορμονολογικά προβλήματα, συνεπώς ένας έλεγχος ειδικά σε γυναίκες με σημαντική αστάθεια στην περίοδό τους είναι χρήσιμος. Τις περισσότερες φορές όμως το πρόβλημα ενέχεται σε διατροφικές δυσανεξίες και μαζί με την θεραπευτική αγωγή που δίνουμε, συζητάμε και συμβουλεύουμε σε αυτόν τον τομέα ώστε να αποφευχθούν οι υποτροπές μετά από την ολοκλήρωση της θεραπείας. Η παθογένεια της ακμής ενηλίκων δεν έχει καμία σχέση με τη ροδόχρου ακμή, με την οποία συχνά συγχέεται.
Ποιες ορμονικές αλλαγές συμβάλουν στην εμφάνισή της;
Οι σμηγματογόνοι αδένες είναι ευαίσθητοι στην επίδραση των ανδρογόνων και έτσι οι ορμονικές αλλαγές κατά την εφηβεία όπως και οι ορμονικές διαταραχές κατά την ενήλικο ζωή μπορεί να συμβάλλον στην εμφάνιση της ακμής. Σε κάποιες περιπτώσεις η ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών είναι ένα από τα καθοριστικά κρυφά αίτια. Όμως και άλλες ορμονικές διαταραχές μπορεί να προκαλέσουν ακμοειδή εξανθήματα όπως η διαταραχή στον θυρεοειδή. Τέλος διαταραχές στην έκλυση κορτιζόλης μπορεί να είναι ένα σπάνιο αίτιο, όμως δεν είναι σπάνια η εμφάνιση ακμοειδών εξανθημάτων μετά από λήψη κορτιζόνης για ιατρικούς λόγους ή και (παρανόμων) στεροειδών για πρωταθλητισμό.
Ποια είδη ακμής υπάρχουν;
Μια απλουστευμένη κατάταξη της ακμής θα ήταν η εξής:
- Φαγεσωρική ακμή
Είναι η πιο ήπια μορφή ακμής όπου υπάρχουν φαγέσωρες, δηλαδή μπιμπίκια, τα οποία δεν φλεγμαίνουν. Χαρακτηρίζεται από λιπαρότητα στο δέρμα ειδικά στην περιοχή του Τ και είναι πλέον συχνή στην εφηβεία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, που είναι και το πρώτο στάδιο μιας ακμής, έχουμε απόφραξη των πόρων των σμηγματογόνων αδένων από κερατινοκύτταρα.
- Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή
Στη μορφή αυτή πέραν των φαγεσώρων υπάρχουν και βλατίδες και φλύκταινες στο πρόσωπο. Στον αποφραγμένο πόρο μπορεί να αναπτυχθούν κάποια μικρόβια ενώ η συνέχιση της παραγωγής σμήγματος, υπό τον έλεγχο των ορμονών, οδηγεί σε 'σπάσιμο' του αδένα με το περιεχόμενό του να εκλύεται μέσα στο δέρμα. Αυτό προκαλεί φλεγμονή και τον σχηματισμό βλατίδων και φλυκταινών. Αυτή είναι και μια δεύτερη πιο βαριά μορφή ακμής. Είναι μια μέτρια ακμή όπου όμως υπάρχει φλεγμονώδες στοιχείο. Στις ήπιες μορφές της δεν αφήνει μόνιμα σημάδια και μόνο παροδική ερυθρότητα όμως στις πιο σοβαρές μορφές τις και ειδικά αν υπάρξει επιμόλυνση, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες ουλές ακμής
- Κυστική ακμή
Αυτή είναι πιο σοβαρή μορφή ακμής όπου οι φαγέσωρες και οι φλύκταινες συνυπάρχουν με κύστεις και αποστήματα, καθώς η φλεγμονή είναι πιο έντονη. Η διαχείριση της φλεγμονής και του πύου από τον οργανισμό δεν είναι εύκολη και έτσι μπορεί κατά την επούλωση να μην παραχθεί καλής ποιότητας κολλαγόνο και να σχηματιστεί ουλώδης ιστός. Αυτό οδηγεί στην ατροφία της υπερκείμενης επιδερμίδας καθώς τα αγγεία που την τρέφουν είναι στο κατώτερο δέρμα σε ένα περιβάλλον ουλώδους ιστού – δηλαδή ‘τσιμέντου’.
- Άλλες μορφές ακμής και ακμοειδή εξανθήματα
Υπάρχουν και άλλες παθήσεις με την ονομασία ακμή που είτε είναι σπάνιες είτε έχουν ‘ατυχή ονομασία’ καθώς η παθογένεια τους δεν σχετίζεται με αυτή της ακμής. Θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε ακμοειδή εξανθήματα. Αυτές μπορεί να εμφανιστούν μετά από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο όπως η ακμή Mallorca, η κακοήθης ακμή ή αλλιώς acne fulminans που μπορεί να αποτελέσει μια άσχημη εξέλιση μιας κυστικής ακμής, η εμφάνιση ακμοειδών εξανθημάτων μετά από λήψη φαρμάκων, η ανάστροφη ακμή που είναι μια ξεπερασμένη ίσως ονομασία της διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας και η ροδόχρους ακμή που έχει άλλη παθογένεια και περιγράφεται εκτενώς σε άλλο κείμενο στην ιστοσελίδα μας.
Ποια τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα από την εμφάνιση φαγεσώρων, φλυκταινών και κυστών είναι κυρίως αισθητικά. Η ερυθρότητα και η ύπαρξη φλεγμονής στο πρόσωπο σίγουρα ενοχλούν λιγότερο ή περισσότερο των καθένα μας. Οι σοβαρότερες μορφές ακμής μπορεί να έχουν και πόνο/ενόχληση σε σημεία με κύστεις ανάλογα το μέγεθος και τη θέση τους. Όλα αυτά βέβαια μπορεί να έχουν άσχημη ψυχολογική επίπτωση σε έναν ασθενή και έχει βρεθεί ότι δυστυχώς μπορεί να οδηγήσουν και σε κατάθλιψη σε ορισμένες περιπτώσεις. Παράλληλα οι έντονα φλεγμονώδεις μορφές μπορεί να προκαλέσουν σημάδια ακμής και ουλές που να συνοδεύουν κάποιον στο υπόλοιπο της ζωής του θυμίζοντάς του την εμπειρία που είχε με την ακμή σε μικρότερη ηλικία.
Πώς σχεδιάζεται η κατάλληλη θεραπεία;
Σαφώς υπάρχει πληθώρα θεραπειών στη φαρέτρα του Δερματολόγου σήμερα. Στις τοπικές αγωγές βρίσκουμε ειδικά καθαριστικά και λοσιόν, κρέμες και gel με αντιβιοτικά και ουσίες που κάνουν σμηγματορύθμιση και βελτίωση της κερατινοποίησης στο θύλακο της τρίχας. Στις θεραπείες από το στόμα χρησιμοποιούμε συνδυασμούς βιταμινών που επηρεάζουν την κερατινοποίηση και τη σμηγματόρροια, αντιβιώσεις και φυσικά την ισοτρετινοίνη σε μικρή και απόλυτα ασφαλή δόση, μιας και τη συνδυάζουμε και με άλλες θεραπείες. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται με επιτυχία και ένα φάρμακο που είναι αντι-υπερτασικό αλλά έχει βρεθεί ότι η χρήση του off label μπορεί να βοηθήσει σημαντικά σε κάποιες μορφές ακμής.
Σημαντικός επίσης είναι και ένας σωστός καθαρισμός από την αισθητικό μας. Αυτό λαμβάνει χώρα αφού έχει δράσει αρχικά ή θεραπεία μας, έτσι ώστε μηχανικά να αφαιρεθούν οι φαγέσωρες και έτσι να μην έχουμε επιδείνωση λόγω της θεραπείας, ενώ παράλληλα να έχουμε και πιο γρήγορη ολοκλήρωση της. Αυτό πλαισιώνεται από τη χρήση συγκεκριμένων ήπιων peeling αλλά και τη χρήση Laser και IPL (intense pulse light) που έχει βρεθεί ότι μπορεί να επισπεύσουν μια θεραπεία ή να βοηθήσουν έναν ασθενή που επιθυμεί μια πιο φυσική αντιμετώπιση χωρίς λήψη φαρμάκων. Τέλος γίνεται μια εκ βάθους συζήτηση γύρω από τη διατροφή που μπορεί να είναι καθοριστική , ειδικά σε μια ακμή ενηλίκων.
Σημάδια ακμής και αντιμετώπιση ουλών
Οι ουλές της ακμής είναι συνήθως μικρά βαθουλωματάκια που μένουν μετά από βαθιά σπυράκια. Αν και καλό είναι να προληφθεί η δημιουργία τους, μπορούμε και μετά την εδραίωσή τους να τις βελτιώσουμε πάρα πολύ και ανάλογα με την αρχική εικόνα και τον αριθμό των συνεδριών ακόμα και να τις εξαλείψουμε. Οι επιλογές στο ιατρείο μας είναι πολλές (needling, peeling, laser, radiofrequencies, fillers, dermabrasion, fat grafting) και η εμπειρία μεγάλη. Η θεραπεία αποφασίζεται από κοινού με τον ασθενή αφού αξιολογηθεί το πρόβλημα και μετά την ολοκλήρωση της φαρμακευτικής αγωγής. Η απλή ερυθρότητα που κάποιοι χαρακτηρίζουν σημάδια ακμής συνήθως είναι παροδική αλλά και εκεί μπορούμε να επισπεύσουμε την εξάλειψή της.
